Το 1802, στα Κύθηρα, ύστερα από έντονη κακοκαιρία, στον κόλπο του Αγίου Νικολάου, βυθίστηκε το πλοίο “Μέντωρ”. Με απόφαση του Λόρδου Έλγιν, μέσα σε αυτό μεταφερόταν, ένα σημαντικό μέρος αρχαιοτήτων, προερχόμενο τόσο από την Αθήνα όσο και την Ακρόπολη, ύστερα από την βίαιη αφαίρεσή τους, με σκοπό την μεταφορά τους στην Αγγλία. Αξίζει να σημειωθεί πως στο πλοίο υπήρχαν περισσότερα από 12 άτομα, για μερικά από αυτά μάλιστα έχει επιβεβαιωθεί η ταυτότητά τους, τα οποία και διασώθηκαν όλα.

   Αμέσως μετά το ναυάγιο, ο ίδιος ο Έλγιν πραγματοποίησε επιτυχώς την ανέλκυση όχι μόνο ενός σημαντικού μέρους του φορτίου, αλλά και τμημάτων του πλοίου, αφού έφερε στο φως κανόνια, σχοινιά και πανιά του Μέντορα, καθώς επίσης και την βοηθητική βάρκα που διέθετε. Το συμβάν γνωστοποιήθηκε και αποτέλεσε αφορμή για μια σειρά παράνομων πράξεων που έλαβαν χώρα στην περιοχή, μιας και το ναυάγιο ήταν εύκολα προσβάσιμο, αφού συνέβη σε μικρό βάθος, μόλις στα 22μ. και φημιζόταν για το πολύτιμο φορτίο του (μάρμαρα από την Ακρόπολή). Πολλοί θα μπορούσαν, λοιπόν, να σκεφτούν πως ύστερα από την εξέλιξη αυτή, μετέπειτα έρευνες στην περιοχή, δεν θα έφερναν στο φως σημαντικά ευρήματα, κάτι που τελικά διαψεύστηκε.

   Πιο συγκεκριμένα, το 2011 η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων ξεκίνησε συστηματικές ανασκαφές , σε συνεργασία με τους ντόπιους κατοίκους, οι οποίες συνεχίστηκαν τα έτη 2013- 2017 και έτσι, προέκυψε η ταυτότητα του πλοίου. Αναλυτικότερα, πρόκειται για ένα δίστηλο ιστιοφόρο, χωρητικότητας 114 τόνων, με ένα κατάστρωμα, βαθύ αμπάρι και 6-12 κανόνια ως οπλισμό. Κατασκευάστηκε στην Αμερική, το έτος 1788, από ξύλο βελανιδιάς και κέδρου που εξωτερικά περιβάλλονταν από φύλλα χαλκού και λειτουργούσε ως εμπορικό πλοίο.

   Τα αντικείμενα που ήρθαν στο φως, μπορούν να ταξινομηθούν σε 4 ομάδες. Αρχικά, εντοπίστηκαν αντικείμενα που σχετίζονταν με την ναυσιπλοΐα όπως μία πυξίδα, δύο κλεψύδρες και ένας ναυτικός διαβήτης.

   Ακόμη, ήρθε στο φως υλικό που χρησιμοποιούνταν για την άμυνα του πλοίου, όπως σιδερένιες οβίδες από τα κανόνια, που βρέθηκαν το 1802 στις έρευνες του Έλγιν, ένας μεγάλος αριθμός πυριτόλιθων για ανάφλεξη όπλων, μολύβδινες σφαίρες, καθώς και 3 πιστόλες.

   Άλλα αντικείμενα σχετίζονταν με το πλήρωμα του πλοίου και τους επιβάτες, όπως είναι σκεύη καθημερινής χρήσης, πχ. φιάλες κρασιού, γυάλινοι κρύσταλλοι και σφραγιδόλιθοι. Επίσης, ανασύρθηκαν ένα φορητό και δύο γυάλινα μελανοδοχεία, ασημένια δαχτυλίδια, ρολόγια τσέπης, καπνοσύριγγες, διαφορετικής προέλευσης νομίσματα, μία πυξίδα με χρυσή αλυσίδα, τέσσερα φιαλίδια για αρώματα, κομβία από ενδύματα και πιόνια από παιχνίδι τύπου σκάκι.

   Τέλος, όσον αφορά τα αντικείμενα εκείνα που ανήκουν στο φορτίο του πλοίου, σε αυτά εντάσσονται 9 σχιστολιθικές πλάκες με απολιθώματα ψαριών και φυτών, 19 αρχαία νομίσματα, 2 μικρά τμήματα Αιγυπτιακών γλυπτών και 4 ενσφράγιστες λαβές, αρχαίων ροδιακών αμφορέων.

Επιμέλεια κειμένου: Δέσποινα Νακακτσή

Βιβλιογραφία

Δ. Κουρκουμέλης & Α.Τούρτας: οι υποβρύχιες αρχαιολογικές έρευνες στο ναυάγιο Μέντωρ, στα Κύθηρα στο ΙΑ Πανιόνιο Συνέδριο επτανησιακός βίος & πολιτισμός, Κεφαλονιά, 21-25 Μαίου 2018: Πρακτικά: Τόμος V: Αρχαιολογία. Αργοστόλι: 2020.

Δικτυογραφία

https://www.culture.gov.gr/el/service/SitePages/view.aspx?iID=1445#prettyPhoto

25 Αυγούστου 2017 | 2017 (1.2), Ενάλια, Νεώτερη Ελλάδα – 19ος αιώνας

https://www.youtube.com/watch?v=iYiOdA9SuUw&t=746s